FSO SYRENA KOLEJNY KULTOWY SAMOCHÓD WSZECHCZASÓW

SYRENKA - kolejny , jak dla mnie, kultowy samochód. Prawda jest taka, że też nie miałem przyjemności osobiście prowadzić tego fajnego samochodu, ale jeździć, jako pasażer i to można powiedzieć najważniejszy w rodzinie, okazje miałem, choć byłem jeszcze w tedy mały. Ale z opowiadań rodziców, zwłaszcza taty, miło teraz wspomina ten kultowy samochód PRL-u. Marzy mi się, aby posiadać taki samochód, jak również FIATA 125P, ale nie mam jak na razie wystarczających funduszy, aby stworzyć taką kolekcję samochodów, więc pozostaje pisać i marzyć. Zaczynamy więc kawałek historii. Miłego czytania.

SYRENA

Rodzina polskich samochodów osobowych i dostawczych produkowanych w latach 1957-1972 przez Fabrykę Samochodów Osobowych w  Warszawie a następnie w latach 1972-1983 przez Fabrykę Samochodów Małolitrażowych (początkowo Wytwórnię Sprzętu Mechanicznego) w Bielsku-Białej. Wyprodukowano 521.311 egzemplarzy modelu.

Kalendarium

• maj 1953 - podjęcie decyzji o rozpoczęciu prac konstrukcyjnych
• sierpień 1953 - rozpoczęcie prac konstrukcyjnych
• grudzień 1953 - budowa pierwszego przedprototypu
• 1955 - prezentacja prototypów Syreny na Targach Poznańskich
• 20 marca 1957 – rozpoczęcie produkcji modelu 100
• 1960 – rozpoczęcie produkcji modelu 101
• 1960 - budowa prototypu Syreny Mikrobus
• 1960 - budowa prototypu Syreny Sport
• 1961 - budowa prototypu Syreny Kombi
• 1962 – rozpoczęcie produkcji modelu 102
• 1963 - rozpoczęcie produkcji modelu 102S
• 1963 – rozpoczęcie produkcji modelu 103
• 1964 - rozpoczęcie produkcji modelu 103S
• 1966 – rozpoczęcie produkcji modelu 104
• 1966 - prezentacja modelu 110
• 1968 – pierwsze próby skonstruowania wersji dostawczej Syreny 104
• 1968 – opracowanie projektu Syreny Laminat
• 1971 – prototypy wersji dostawczej Syreny (R-1, R-2, R-3)
• 21 sierpnia 1972 – przeniesienie produkcji do Fabryki Samochodów Małolitrażowych (FSM) w Bielsku-Białej, po wyprodukowaniu 177 234 sztuk, rozpoczęcie produkcji modelu 105
• 1973 – rozpoczęcie produkcji seryjnej wersji dostawczej R-20 i Syreny Bosto
• 30 czerwca 1983 – zakończenie produkcji po wyprodukowaniu 521 311 sztuk

Historia

Decyzja o rozpoczęciu prac projektowych nad nowym polskim samochodem małolitrażowym została podjęta w maju 1953 roku przez ówczesne Prezydium Rządu. W czerwcu tego samego roku FSO otrzymała oficjalne zlecenie opracowania konstrukcji samochodu popularnego, wydane przez Ministerstwo Przemysłu Maszynowego oraz Centralny Zarząd Przemysłu Motoryzacyjnego. Według przyjętych założeń, w samochodzie Syrena należało w maksymalnym stopniu wykorzystać elementy konstrukcyjne modelu Warszawa M20 zaś do napędu pojazdu przeznaczyć mały, rzędowy, dwucylindrowy silnik dwusuwowy. Nadwozie tego modelu miało być wykonywane w postaci drewnianego szkieletu wykończonego płytami pilśniowymi^[2]. Zakładane rozwiązania konstrukcyjne były jak na ówczesne czasy nowatorskie; silnik napędzał poprzez przeguby oś przednią.

„

... należy zbudować popularny, oszczędzający czas środek przewozu przy wykonywaniu czynności służbowych i wypoczynku, przeznaczony dla racjonalizatorów, przodowników pracy, aktywistów, naukowców i przodujących przedstawicieli inteligencji.

”

W sierpniu 1953 roku nastąpiło oficjalne rozpoczęcie prac konstrukcyjnych, których realizacja podzielona została między trzy zakłady: FSO odpowiedzialne za opracowanie podwozia, BKPMot odpowiedzialne za nadwozie pojazdu i WSM Bielsko-Biała, której zadaniem była modernizacja i unowocześnienie silnika. Koordynatorem całości prac był inż. Karol Pionnier. Pierwszy przedprototypowy egzemplarz został ukończony i zaprezentowany 31 grudnia 1953 roku. Kolejne dwa przedprototypy wykonane zostały w styczniu 1954 roku.
Pojazdy przedprototypowe zbudowane zostały w dwóch wersjach, różniących się od siebie rodzajem zastosowanego poszycia drewnianego szkieletu nadwozia. Wersja I, zgodnie z początkowymi założeniami posiadała nadwozie wykończone płytami pilśniowymi obłożonymi dermatoidem. Natomiast w wersji II zastosowano tłoczniki błotników przednich, błotników tylnych, fragmentów dachu oraz drzwi z samochodu Warszawa M20. Konstrukcja nadwozia przedprototypów osadzona została na podłużnicowej ramie, spawanej z belek prostokątnych. Do ich napędu zastosowano prototypowy opracowany przez zespół pod kierownictwem inż. Fryderyka Bluemke, 2-cylindrowy, dwusuwowy silnik benzynowy typu S-14 o pojemności skokowej 690 cm³ i mocy 16,2 kW (22 KM). Jednostka napędowa zblokowana została z 4-biegową manualną niezsynchronizowaną skrzynią biegów. W układzie jezdnym zastosowano przednie zawieszenie niezależne, oparte na poprzecznym resorze piórowym i poprzecznych wahaczach dodatkowo wspartych przez hydrauliczne amortyzatory ramieniowe. Zawieszenie kół tylnych opierało się na osi pływającej wspartej na poprzecznym resorze piórowym i jednym hydraulicznym amortyzatorze ramieniowym.
W lipcu 1954 roku przeprowadzono rajd doświadczalny z udziałem egzemplarzy przedprototypowych Syreny i konkurencyjnych samochodów zagranicznych na dystansie 3600 km. W wyniku rezultatów testowej eksploatacji postanowiono zrezygnować z całkowicie drewnianej konstrukcji nadwozia na rzecz metalowo-drewnianej oraz wprowadzić zmiany w układzie jezdnym i napędowym.
W okresie od października 1954 roku do marca 1955 roku zbudowano 5 egzemplarzy prototypów Syreny. Pojazdy te w stosunku do przedprototypów dysponowały zmodernizowanym nadwoziem, którego cześć dolna wykonana została ze stali natomiast konstrukcja dachu z drewna obłożonego dermatoidem. Nadwozie prototypów zostało osadzone na ramie spawanej. Niezależne zawieszenie kół przednich zostało oparte na poprzecznym resorze piórowym oraz dolnym wahaczu poprzecznym. Rurowa oś tylna została oparta na resorze piórowym, hydraulicznym amortyzatorze ramieniowym oraz dwóch podłużnych drążkach reakcyjnych. Do napędu prototypów zastosowano prototypowy silnik S-15 o pojemności skokowej 746 cm³ i mocy 19,1 kW (26 KM). Jednostka napędowa tak samo jak w przedprototypach zblokowana została z 4-biegową niezsynchronizowaną skrzynią biegów.
W czerwcu 1955 roku na XXIV Międzynarodowych Targach Poznańskich zaprezentowano po raz pierwszy publicznie prototypowy egzemplarz Syreny. Pojazd ten cieszył się znacznym zainteresowaniem odwiedzających targi. W sierpniu 1955 roku zorganizowano rajd doświadczalny o długości 6000 km z udziałem prototypowych wersji Syreny oraz zachodnich samochodów Renault 4CV, Panhard Dyna, DKW 3-6 i Goliath GP700.
W styczniu 1956 roku ukończono dokumentację produkcyjną Syreny. Doświadczenia zdobyte podczas rajdów doświadczalnych doprowadziły do wyeliminowana z konstrukcji nadwozia pojazdu elementów drewnianych.

Dane techniczne przedprototypów i prototypów

Prototypowa Syrena z 1955, eksponat Muzeum Przemysłu

Parametr	Przedprototyp	Prototyp
Oznaczenie silnika	S-14	S-15 (prototyp)
Typ silnika	benzynowy dwusuwowy 2-cylindrowy	benzynowy dwusuwowy 2-cylindrowy
Średnica cylindra	72 mm	76 mm
Skok tłoka	85 mm	82 mm
Pojemność silnika	690 cm³	746 cm³
Moc maksymalna	22 KM/3800	26 KM/3800
Moment obrotowy	Brak danych	60,8 Nm przy 2800
Stopień sprężania	6,1:1	6,8:1
Prędkość maksymalna	100 km/h	102 km/h
Długość	ok. 4000 mm	4050 mm
Szerokość	Brak danych	1555 mm
Wysokość	Brak danych	1520 mm
Rozstaw osi	2300 mm	2300 mm
Masa własna	840 kg	850 kg
Skrzynia biegów	4-biegowa, manualna	4-biegowa, manualna
Koła	5.00-16	5.00-15

Modele osobowe

Syrena 100

FSO Syrena 100
Okres produkcji	20 marca 1957-1960
Następca	FSO Syrena 101
Dane techniczne
Silniki	R2 S-15 0,7 l
Długość	4085 mm
Szerokość	1520 mm
Wysokość	1515 mm
Rozstaw osi	2300 mm
Masa własna	950 kg

W 1956 zarządzono wdrożenie samochodu Syrena 100 do produkcji, z zakładanym poziomem 10.000 egzemplarzy rocznie. Po prawie czteroletnim okresie prac nad konstrukcją nowego samochodu małolitrażowego, 20 marca 1957 roku rozpoczęto produkcję modelu Syrena 100. W pierwszym roku wyprodukowano 200 sztuk Syren, których nadwozie wykonane było z blach ręcznie wyklepywanych na cementowo-asfaltowych formach. W następnym roku w ten sam sposób wyprodukowana została jeszcze seria 300 egzemplarzy. Produkcja nadwozi z wykorzystaniem powstałych na prasach tłoczników, łączonych ze sobą poprzez zgrzewanie rozpoczęta została jesienią 1958 roku.
W stosunku do prototypów seryjne Syreny 100 posiadały w pełni metalową konstrukcję nadwozia, które osadzone zostało na ramie podłużnicowej. W układzie jezdnym w stosunku do wersji prototypowych nie wprowadzono zmian. Do napędu zastosowano dwusuwowy, 2-cylindrowy silnik S-15 o pojemności skokowej 746 cm³ (średnica cylindra 76 mm, skok tłoka 82 mm). Przy stopniu sprężania 6,8-7,0:1 generował on moc maksymalną 27 KM (19,9 kW) przy 3800 obr/min i moment obrotowy 61 Nm przy 2800 obr/min. Jednostka ta zasilana była gaźnikiem Jikov 35P0H lub BVF H362-8 i zblokowana została z 4-biegową, niezsynchronizowaną skrzynią biegów. W układzie zawieszenia zastosowano resory piórowe wspomagane przez amortyzatory dźwigniowe. Z przyczyn technicznych oraz finansowych w Syrenie 100 zastosowano szereg elementów konstrukcyjnych z samochodu Warszawa M20 m.in. pompę hamulcową, przekładnię kierowniczą, drążki kierownicze oraz bębny hamulcowe. Wykorzystanie tych podzespołów przyczyniło się do zwiększenia masy własnej tego modelu. Prędkość maksymalna wynosiła 100 km/h, średnie zużycie paliwa na 100 km zaś 8,5 l.
Charakterystycznie rozwiązano zamek drzwi - wyposażone w niego były tylko drzwi pasażera. Syrena 100 została przetestowana w 1957 przez redakcję magazynu Motor. Samochodowi zarzucano: niską jakość wykonania jak i wykończenia, niewygodne miejsca siedzące, opornie działającą skrzynię biegów, słaby układ hamulcowy wymagający zbyt dużego nacisku na pedał od kierowcy, ubogie wyposażenia kabiny pasażerskiej oraz zbyt duże koło kierownicy. Zmierzono prędkość maksymalną 98,9 km/h oraz średnie zużycie paliwa na poziomie 7,1 l / 100 km.

Syrena 101

FSO Syrena 101
FSO Syrena 101, eksponat Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie.
Okres produkcji	1960-1962
Poprzednik	FSO Syrena 100
Następca	FSO Syrena 102
Dane techniczne
Silniki	R2 S-15 0,7 l
Długość	4040 mm
Szerokość	1560 mm
Wysokość	1515 mm
Rozstaw osi	2300 mm
Masa własna	930 kg[11] (101)

Już w momencie wprowadzenia do produkcji seryjnej Syreny 100 zdawano sobie sprawę z niedostatków oraz wad tego auta, które utrudniały jego eksploatację oraz produkcję. Ze względów finansowych oraz technicznych dalsze usprawnienia i modernizacje Syreny postanowiono wprowadzać etapami. Pierwsza zmodernizowana wersja o oznaczeniu Syrena 101 wdrożona została do produkcji seryjnej w 1960 roku. W układzie zasilania silnika S-15 zastosowano sterowaną pneumatycznie pompę paliwa typu BVF UPO oraz gaźnik typu BVF H362/13 wyposażony dodatkowo w urządzenie rozruchowe. Jednostka napędowa osiągała moc 27 KM przy 3800 obr/min, co pozwalało na osiągnięcie prędkości 105 km/h. Modernizacja układu jezdnego objęła zawieszenie przednie, w którym wprowadzono amortyzatory teleskopowe oraz zmieniono konstrukcję wspornika resoru. Dodatkowo zastosowano koła o rozmiarze 5.60-15, które w stosunku do poprzedniego modelu mają mniejszą średnicę i są szersze. Zmiana ta spowodowała zwiększenie rozstawu kół tylnych o 40 mm. W nadwoziu auta zastosowano usztywnioną pokrywę silnika, zmieniono konstrukcję progów wprowadzając równocześnie progowe listwy ozdobne wykonane z aluminium oraz zastąpiono jednopiórową wycieraczkę szyby przedniej, zespołem o dwóch piórach pracujących współbieżnie.

FSO Syrena 101, widok na tył auta

Syrena 102

FSO Syrena 102
FSO Syrena 102, eksponat Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie.
Okres produkcji	1962-1963
Poprzednik	FSO Syrena 101
Następca	FSO Syrena 103
Dane techniczne
Silniki	R2 S-15 0,7 l
Długość	4040 mm
Szerokość	1560 mm
Wysokość	1515 mm
Rozstaw osi	2300 mm
Masa własna	930 kg
Poj. zbiornika paliwa	35 l

Syrenę 102 produkowano w latach 1962-1963. Od poprzedniego modelu – Syreny 101 odróżniał się krótszą klapą bagażnika o innej konstrukcji i innymi drobnymi detalami nadwozia. Dodatkowo zmieniono ustawienie koła zapasowego w bagażniku na prawie pionowe, co zaowocowało wzrostem pojemności ładunkowej. Zastosowano także nowe odchylane fotele przednie.
Z przodu zmodernizowano wygląd atrapy chłodnicy - wyróżniała się ona dwoma poziomymi żebrami malowanymi w kolorze nadwozia wykończonymi chromowanymi listwami. W pasie tylnym zaczęto montować zespolone lampy. Nieznacznie skrócono drzwi, na progach zamontowano ozdobne aluminiowe listwy. Oprócz tego, po bokach na całej długości nadwozia umieszczono ozdobną aluminiową listewkę załamującą się nad tylnym nadkolem. Nadwozie malowano najczęściej w dwóch kolorach, dach w kolorze zbliżonym do barwy kości słoniowej, resztę karoserii w kolorze wybranym przez nabywcę (najczęściej błękit). Dźwignię hamulca ręcznego przeniesiono na prawo od kolumny kierowniczej - pod deskę rozdzielczą, dodano także drugie położenie dla stacyjki - uruchamiało ono rozrusznik. Moc silnika i osiągana prędkość maksymalna w porównaniu z Syreną 101 pozostały niezmienione. Zalecana przez producenta prędkość podróżna wynosiła 60-75 km/h.
Produkowano również model 102 S wyposażony w silnik o pojemności 992 cm³ i mocy 42 KM przy 4200 obr/min z Wartburga 312. Zastosowano w nim skrzynię biegów ze zsynchronizowanymi biegami II, III i IV. Prędkość maksymalna wynosiła 125 km/h. Zewnętrznie model 102 S różnił się od 102 podwójnymi listwami ozdobnymi umieszczonymi poniżej klamek po bokach auta oraz przednim grillem z pionowymi gęsto rozmieszczonymi żeberkami pokrytymi chromowanymi listwami. Powstało około 150 egzemplarzy wersji 102 S.

FSO Syrena 102, widok na tył auta

Syrena 103

FSO Syrena 103
FSO Syrena 103, eksponat Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie.
Okres produkcji	październik 1963 – lipiec 1966
Poprzednik	FSO Syrena 102
Następca	FSO Syrena 104
Dane techniczne
Silniki	R2 S-150 0,7 l R3 AWE-312 1,0 l

Model 103 produkowany był od października 1963 do lipca 1966 roku. W stosunku do poprzednika, głównymi zmianami były zmodernizowany przód (inny wlot powietrza) oraz nowy silnik S-150.
Główne zmiany w silniku dotyczyły stopnia sprężania i faz rozrządu oraz rozwiązania wydechu (inny układ tłumików). Dzięki modyfikacjom rozwijał on moc 30 KM przy 4000 obr/min, co pozwalało na rozpędzenie Syreny 103 do prędkości 105 km/h.
Kilka zmian wprowadzono także już podczas produkcji modelu 103. Zbiornik paliwa spod maski trafił za oparcie tylnej kanapy. Wskaźnik prądu ładowania zastąpiono wskaźnikiem poziomu paliwa oraz wprowadzono lampkę kontrolną prądu ładowania. Pojedynczy amortyzator ramieniowy tylnej osi zastąpiono dwoma amortyzatorami teleskopowymi. Zmieniono także pas przedni i tylny - ze zderzaków usunięto charakterystyczne kły, ulepszono zamek maski. Z kołpaków zniknęło logo FSO. Od 1965 samochody wyposażone były w nagrzewnicę z dmuchawą elektryczną połączoną z układem chłodzenia.
Istniała także wersja 103 S, wyposażona w silnik Wartburga, dający dużą poprawę osiągów pojazdu (silnik ten wykorzystano także w Syrenie 102 S). Wersja ta wyróżniała się podwójnymi listwami ozdobnymi na bokach nadwozia.
Zmieniono znacznie sposób produkcji auta - wykonano około 250 nowych tłoczników, zmieniono technologię spawania, dzięki czemu karoseria stała się sztywniejsza i szczelniejsza. Istotnych zmian doczekał się także proces malowania nadwozi - zaczęto je lakierować piecowo, co wpłynęło pozytywnie na ich jakość i trwałość.

FSO Syrena 103, widok na tył auta

Syrena 104

FSO Syrena 104
FSO Syrena 104, eksponat Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie.
Okres produkcji	1966 – 1972
Poprzednik	FSO Syrena 103
Następca	FSO Syrena 105
Dane techniczne
Silniki	R3 S-31 0,8 l R3 AWE-312 1,0 l

Model samochodu FSO Syrena produkowany był w latach 1966-1972. Zastosowano w nim nowy silnik trzycylindrowy S-31 o pojemności 842 cm³ i mocy maksymalnej 40 KM oraz całkowicie zsynchronizowaną skrzynię biegów. Nowa jednostka napędowe charakteryzowała się wydajniejszym wymuszonym układem chłodzenia z pompą wodną. Zmieniono klosze lamp tylnych, reflektory, kierunkowskazy przednie, kołpaki. W kabinie zmieniono usytuowanie cięgien sterowania, m.in. "ssania" i rączki hamulca ręcznego. Model 104 w odróżnieniu od 102 i 103 ozdabiano unoszącymi się ku górze listwami bocznymi umieszczonymi na wysokości klamek. Syrena 104 była ostatnim modelem z drzwiami otwieranymi "pod wiatr", czyli przeciwnie do kierunku jazdy.

FSO Syrena 104, widok na tył auta

Syrena 105

FSO/WSM/FSM Syrena 105
FSM Syrena 105, eksponat Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie.
Producent	FSO (1972), WSM (1972), FSM (1972 - 1983)
Okres produkcji	1972 – 1983
Poprzednik	FSO Syrena 104
Następca	Polski Fiat 126p
Dane techniczne
Silniki	R3 S-31 0,8 l

FSM Syrena 105, widok na tył auta

Syrena 105 była produkowana w 1972 roku przez FSO, a następnie po przeniesieniu całości produkcji w latach 1972-1983 w FSM. Pierwsze modele 105 produkcji żerańskiej sygnowane były znaczkami WSM (Wytwórnia Sprzętu Mechanicznego), zastąpionymi po rozpoczęciu produkcji w Bielsku znaczkiem FSM. Od poprzednika odróżniają go drzwi z zawiasami umieszczonymi na przednim słupku nadwozia (jak w większości współczesnych samochodów). Zastosowano klamki zewnętrzne pochodzące z modelu Polski Fiat 125p. Wewnątrz siedzenia przednie wyposażono w blokadę położenia. Wprowadzono także dwuobwodowy układ hamulcowy, a w późniejszym czasie amortyzatory teleskopowe. Obniżono o 2 cm krawędź tylnych bocznych okien. W Warszawie powstało 3571 egzemplarzy Syreny 105.
Od 1974 roku produkowano także wersję Syrena 105 Lux z lewarkiem zmiany biegów i dźwignią hamulca pomocniczego w podłodze między siedzeniami. Syrena 105 L miała także węższe fotele z regulacją kąta oparcia. W trzecim roku produkcji przesunięto miejsce montażu radia spod deski rozdzielczej (po stronie kierowcy) na jej środek, do specjalnie wyciętego i zaślepionego czarną atrapą otworu. Zastosowano prostokątne tylne światła odblaskowe obok kloszy lamp tylnych. Na kołach pojawiły się także ozdobne kołpaki. Samochód mógł rozpędzić się do 120 km/h.
Syrena 105 doczekała się wersji pochodnych: Syrena R-20 to rolniczy pick-up, natomiast Syrena Bosto to furgon.

Krytyka

Samochód dzięki swej prostej konstrukcji pozwalał na przeprowadzanie większości napraw we własnym zakresie. Do newralgicznych części samochodu należały homokinetyczne przeguby napędowe, które zawodziły szczególnie przy częstym dynamicznym ruszaniu ze skręconymi kołami. Problemem były często przytrafiające się drobne usterki oraz duży hałas generowany przez jednostkę napędową. Bolączką Syren był zbyt mało wydajny układ chłodzenia, poprawę przyniosła w modelu 104 (nowy silnik S-31) modernizacja układu chłodzenia z samoczynnego na wymuszony. Samochód z racji swojego napędu musiał być zasilany poprzez mieszankę benzyny z olejem (proporcja 1:30-1:25). Przeciętny przebieg międzynaprawczy jednostki napędowej wynosił 50.000-70.000 km.

Dane techniczne

Dane techniczne Syren 100-105 (w nawiasie oznaczenie modelu):

Wymiary

• wysokość - 1530 mm (100), 1515 mm (101-104)
• szerokość - 1520 mm (100), 1560 mm (101), 1565 mm (104)
• długość - 4058 mm (100), 4040 mm (101-104)
• masa pojazdu - 950 kg (100), 930 kg (101), 970 kg (103), 940 kg (105)

Nadwozie

• metalowy, dwudrzwiowy sedan
• szyba przednia i tylna - panoramiczna
• szyby drzwiowe:
  • przednia - obrotowa
  • tylna - opuszczana
• szyba boczna tylna - nieruchoma

Podwozie

• konstrukcja ramowa, rama podłużnicowa, spawana z belek o przekroju prostokątnym.
• napęd - przedni
• zawieszenie przednie - niezależne, na półeliptycznym resorze piórowym i dolnych wahaczach poprzecznych (100), resor poprzeczny, wahacze, amortyzatory teleskopowe dwustronnego działania (101)
• zawieszenie tylne - zależne, na półeliptycznym resorze piórowym z jednym amortyzatorem hydraulicznym podwójnego działania (100), oś pływająca (resor poprzeczny jednym końcem zamocowany do osi, drugim oparty ślizgowo, przy uginaniu zawieszenia następuje poprzeczne przesuwanie osi), jeden amortyzator dźwigniowo-tłoczkowy dwustronnego działania (101)

Silniki

Silnik S15 albo S-150

• S-15 (100-102)
  • rodzaj - dwusuwowy, gaźnikowy
  • pojemność skokowa - 746 cm³
  • układ cylindrów - pionowy
  • liczba cylindrów - 2
  • moc maksymalna - 27 KM przy 3800 obr./min.
  • prędkość maksymalna - ok. 100 km/h
  • średnie zużycie paliwa - ok. 8-9 litrów/100 km
• S-150 (103)
• S-31 (104-105)
  • rodzaj - dwusuwowy, 3 cylindrowy, gaźnikowy z przepłukiwaniem zwrotnym
  • pojemność skokowa - 842 cm³
  • moc maksymalna - 40 KM przy 4300 obr./min
  • prędkość maksymalna - 120 km/h
  • średnie zużycie paliwa - 8,8 l/100 km
• Silnik Wartburga (102S, 103S)
  • rodzaj - dwusuwowy, gaźnikowy
  • pojemność skokowa - 991 cm³
  • układ cylindrów - rzędowy, pionowy
  • liczba cylindrów - 3
  • moc maksymalna - 40 KM przy 4200 obr./min.
  • prędkość maksymalna - 125 km/h
  • zużycie paliwa - 7,8 - 9,5 l/100 km

Skrzynia biegów

• czterobiegowa z biegiem wstecznym
  • niesynchronizowana: modele 100 - 103
    • I bieg: 3,91:1
    • II bieg: 2,37:1
    • III bieg: 1,525:1
    • IV bieg: 0,965:1
    • Wsteczny: 7,5:1
  • synchronizowana: modele 104 - 105

Dane produkcyjne

Produkcja samochodów Syrena z podziałem na modele, w sztukach
100	101	102	102S	103	103S	104	105 i 105L
4895	8347	11341	141	29767	391	113689	3571 (FSO) + 344077 (FSM)

Łącznie wyprodukowano 521 311 sztuk Syrenek, nie licząc egzemplarzy prototypowych, które nie weszły do seryjnej produkcji.

Modele osobowo-towarowe

Pierwsze próby stworzenia samochodu dostawczego na bazie Syreny podjęto w 1968. Skonstruowano wtedy pick-upa i furgon na bazie Syreny 104. Konstruktorami obu tych samochodów byli inżynierowie FSO Czesław Piechur i Stanisław Łukasiewicz. Pomimo dużego zainteresowania nie znaleziono środków potrzebnych do kontynuacji prac. Ostatecznie decyzja o budowie samochodów zapadła w 1971 roku.

Syrena Bosto

FSM Syrena Bosto

Syrena Bosto jest to wersja dostawcza samochodu Syrena ("Bosto" to skrót od określenia bielski osobowo-towarowy), produkowana przez bielskie zakłady FSM od grudnia 1971 do 30 czerwca 1983 roku. W samochodzie zmieniono w stosunku do seryjnej Syreny zawieszenie kół tylnych przystosowując go do przewożenia większych ładunków. Syrena Bosto przeznaczona była do przewozu czterech osób i 200 kg bagażu. Do budowy prototypu wykorzystano przednią część nadwozia Syreny 104, tylna część ładunkowa była zaś zupełnie nową konstrukcją. Główną zmianą była łamana oś tylna (dla obniżenia poziomu podłogi) oraz dwa piórowe resory podłużne, w miejsce jednego poprzecznego. Zmiana układu tylnego zawieszenia wymusiła przedłużenie tylnej części ramy samochodu. Dostęp do części użytkowej odbywał się poprzez duże, dwuskrzydłowe, przeszklone drzwi. Miejsc na koło zapasowe zostało wydzielone na specjalnym stelażu na dachu pojazdu. W późniejszych latach pojazd zmodernizowano, używając do jego produkcji podzespołów Syreny 105, w tym systemu otwierania drzwi.

Syrena R-20

FSM Syrena R20 z 1981 roku

Syrena R-20 - dostawcza wersja samochodu Syrena produkowana od 1972 roku do 30 czerwca 1983 w Fabryce Samochodów Małolitrażowych - Bielsko-Biała.
Prace nad rolniczą wersją Syreny trwały od 1971 roku. Stworzono wtedy trzy prototypy (R-1, R-2 i R-3). Syrenę R-20 zbudowano na bazie Syreny 105 jako osobowo-towarowy pojazd dla rolnictwa do przewozu ludzi i niewielkich ładunkó. Niestety, ładowność R-20 wynosiła tylko 400 kg, co w połączeniu z niemożnością holowania przyczepy dawało niskie możliwości użytkowe. W roku 1974 powstała wersja rozwojowa tego modelu oznaczona jako R 20 M o zwiększonej powierzchni ładunkowej i obniżonym progu załadunku. W kolejnych latach skonstruowano jeszcze furgon R 20 F ze zdejmowaną nadbudową skrzyni ładunkowej wykonaną z blachy stalowej wyposażoną w oszklone drzwi tylne podnoszone do góry.

Prototypy

Syrena 110, eksponat Muzeum Przemysłu w Warszawie

Wnętrze Syreny 110

W ciągu 28 lat produkcji samochodów Syrena wprowadzono wiele zmian konstrukcyjnych udoskonalając kolejne seryjne wersje tych pojazdów. W toku prac nad nowymi modelami powstało wiele prototypów, które nigdy nie weszły do seryjnej produkcji.

Syrena 110

W roku 1961 Biuro Konstrukcyjne Przemysłu Motoryzacyjnego (BKPMot) rozpoczęło prace nad stworzeniem nowego samochodu małolitrażowego mającego zastąpić Syrenę 104. Pod kierownictwem inżyniera Edwarda Lotha opracowano projekty czterech prototypów oznaczonych kolejnymi literami greckiego alfabetu: Alfa, Beta, Gamma i Delta. Zbudowano trzy pierwsze prototypy, a do badań skierowano tylko przednionapędowe modele Beta i Gamma.
Równolegle do prac BKPMot trwały prace zespołu konstruktorów w Fabryce Samochodów Osobowych na Żeraniu nad skonstruowaniem nowego samochodu popularnego - Syreny 110. W roku 1964 oba zespoły połączyły się, aby wspólnie pracować nad nowym polskim samochodem, który miał wejść do seryjnej produkcji już w roku 1968, przy wielkości produkcji rocznej sięgającej nawet 50 tys. sztuk.
Przed zespołem konstrukcyjnym postawiono bardzo ambitne założenia. Nowy samochód miał nowoczesne samonośne trzydrzwiowe nadwozie typu hatchback, w którym wygodnie mogłyby podróżować cztery osoby z 350 kg bagażu przy maksymalnej masie własnej pojazdu nieprzekraczającej 720 kg. Auto miało rozpędzać się do 100 km/h w 15 s, a prędkością maksymalną miało być 125 km/h, jednocześnie zużycie paliwa powinno być określone w granicach 8 litrów na 100 km.
Aby sprostać tym wymaganiom skonstruowano zupełnie nowe lekkie samonośne 3-drzwiowe nadwozie. Zastosowano w nim bardzo ciekawe i nowatorskie rozwiązanie techniczne - dzieloną ramę przednią pozwalającą na demontaż całej przedniej części karoserii wraz z zespołem napędowym. To rozwiązanie miało umożliwić szybkie naprawy, a w przyszłości pozwolić na montaż 1-litrowego 4-suwowego silnika w układzie poprzecznym. W zawieszeniu nowego pojazdu zastosowano resorowanie na 4 spiralnych sprężynach (z przodu i z tyłu) współpracujących z układem 2 wahaczy oraz stabilizatora z przodu i pojedynczych wahaczy z tyłu. Z modelu 104 przejęto sprzęgło i skrzynię biegów. W drugiej kolejności należało zbudować nowoczesny silnik 4-suwowy. Jednak to zadanie odłożono na przyszłość skupiając się na modernizacji 2-suwowego, 3-cylindrowego silnika S-31 o pojemności 842 cm³ i dobrych cechach trakcyjnych, przy umiarkowanym zapotrzebowaniu na paliwo.
Pomimo nowoczesnej konstrukcji i osiągów na światowym poziomie w latach 1965 - 1966 wykonano tylko około 20 prototypów przeznaczonych do prób drogowych, a prace nad Syreną 110 porzucono ze względu na zakup licencji na Fiata 126p.

Syrena Sport

Syrena Sport

Syrena Sport

Na początku lat 60. XX wieku grupa inżynierów FSO stworzyła Syrenę Sport. Konstrukcja samochodu opracowana przez Cezarego Nawrota była całkowitą nowością, z nadwoziem wykonanym z laminatu opartym na nośnej płycie podłogowej. Podczas budowy korzystano z podzespołów Syreny. Wykorzystano z niej przednie zawieszenie, układ kierowniczy, przeniesienie napędu i zawieszenie silnika. Powiększono rozstaw kół. Cezary Nawrot wykonał rysunki 2 sportowych siedzeń. Pod płaską i aerodynamiczną maską nie mieścił się seryjny silnik (był to celowy zabieg projektanta by do nowego auta nie montować starych silników lecz opracować nowe), w prototypie zastosowano silnik typu boxer skonstruowany przez Władysława Skoczyńskiego. Powstał on na bazie silnika samochodu Panhard Dyna z wykorzystaniem elementów Junaka (cylindry, głowice oraz tłoki). Korbowody oraz wał korbowy zostały zaprojektowane specjalnie dla tej konstrukcji. Silnik ten miał 700 cm³ pojemności i osiągał moc około 35 KM przy 6000 obr/min. W hamowni silnik przeszedł wszystkie próby. 1 maja 1960 roku zostało wystawione na widok publiczny. Wybudowano jeden egzemplarz Syreny Sport (w kolorze czerwonym). W Europie Zachodniej Syrena Sport uzyskała miano najpiękniejszego auta zza żelaznej kurtyny.
Mimo iż projekt cieszył się sporym zainteresowaniem, spotkał się z niechęcią władz komunistycznych, które uznały go za pomysł bardzo ekstrawagancki. Prototyp Syreny Sport stał w magazynach Ośrodka Badawczo - Rozwojowego w Falenicy do lat siedemdziesiątych XX wieku. Następnie wydano decyzję by go zniszczyć. Pracownicy starali się za wszelką cenę uratować unikalny prototyp, lecz specjalna komisja pilnowała, żeby całe nadwozie doszczętnie rozbić. W kwietniu 2007 roku magazyn Classicauto opublikował notkę o rzekomym odnalezieniu Syreny Sport, która to stała w jednym z wiejskich garażów. Informacja ta wywołała duże ożywienie na forach internetowych, tym bardziej, że do artykułu dołączone było zdjęcie pojazdu stojącego w zarośniętym garażu. Jednak w majowym numerze tego samego magazynu pojawiło się wyjaśnienie, że był to jedynie primaaprilisowy żart ze strony wydawcy, a opublikowane zdjęcie to fotomontaż.

Syrena 104 Laminat

Amatorska przeróbka Syreny znajdująca się w Muzeum Techniki w Szczecinie

Syrena Laminat została opracowana w 1968 roku w Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Samochodów Osobowych w Falenicy. Projekt ukryto pod nazwą "projekt 361/66". W porównaniu do innych modeli Syreny zmieniono kształt maski samochodu i zamontowano kilka części wystroju wnętrza z Fiata 125p. Dla Laminatu wykonano nowe wnętrze, które było dużo nowocześniejsze od tego z modeli produkcyjnych.
Nadwozie wykonywano częściowo ręcznie (kilkanaście godzin) i łączono z podwoziem Syreny 104. Formy odlewnicze samochodu zostały następnie odkupione przez prywatne osoby i użyte do wytworzenia kolejnych samochodów w nieznanej ilości.

Syrena Mikrobus

W 1960 roku wykonano prototyp mikrobusu dla 7 osób, na bazie Syreny. Nadwozie tego pojazdu o konstrukcji drewniano - stalowej zaprojektował inż. Cezary Nawrot. Przystosowane było do małoseryjnej produkcji poza FSO. Blaszane elementy poszycia zewnętrznego nie wymagały głębokiego tłoczenia.
Samochód miał trzy rzędy siedzeń, dwa ostatnie można było wyjmować. Tworzyła się wtedy dosyć duża (1,7 na 1,3 m) płaska powierzchnia ładunkowa.
Do napędu pojazdu użyto silnika S-15. Przednie zawieszenie oraz układy kierowniczy i hamulcowy pozostały bez zmian w porównaniu z seryjną Syreną. Dopuszczalne obciążenie mikrobusu to 480 kg, sama Syrena bez załadunku ważyła 900 kg. Istotną wadą konstrukcji było trzydrzwiowe nadwozie. Według dzisiejszych standardów, Syrena Mikrobus była właściwie modelem kombi, nazwa "Syrena Kombi" występująca w niektórych źródłach dotyczy tego właśnie modelu.

Syreny w Rajdzie Monte Carlo

Samochody Syrena uczestniczyły w latach 60. XX wieku w Rajdzie Monte Carlo. W 1960 w rajdzie wzięła udział załoga w składzie Marek Varisella i Marian Repeta, startująca na Syrenie 101 z dwucylindrowym silnikiem o mocy 28 KM i standardową skrzynią biegów a od seryjnego różniący się dodatkowymi reflektorami, pasami bezpieczeństwa i drobnymi dodatkami, kończąc rajd na 99 miejscu na 149 sklasyfikowanych załóg. Druga załoga: Marian Zatoń z pilotem Stanisławem Wierzbą, rajdu nie ukończyła. Rok później w rajdzie wzięło udział 6 polskich załóg, z czego 4 na Syrenach 101. Dwie z nich nie ukończyły rajdu, jedna z powodu awarii instalacji elektrycznej, druga natomiast z powodu przekroczenia 90-minutowego limitu spóźnień. Dwie sklasyfikowane załogi zajęły miejsca 96. i 126.
W 1962 roku wystartowały cztery Syreny 102, dwie z nich ukończyły rajd, na miejscach 210. i 222. Ostatni start Syren w Rajdzie Monte Carlo miał miejsce w roku 1964. Wystartowały trzy załogi na samochodach Syrenach 103S wyposażonych w silniki Wartburga 1000. Wszystkie przekroczyły dopuszczalny limit spóźnień, nie kończąc rajdu.
Obecnie fani zabytkowych samochodów mogą brać udział z organizowanym z myślą o nich Rajdzie Samochodów Historycznych Monte Carlo. Biorą w nich udział również załogi startujące na samochodach marki Syrena.


Mam Nadzieję że podobał wam się artykuł o SYRENKACH.
Pozdrawiam a w następnym post będzie o WARSZAWIE kolejnym kultowym samochodzie PRL-u
pozdrawiam czytelników "motuuur" 
                                                                             źródło: wikipedia.pl